Archiwum miesiąca: sierpień 2022

Powrót na księżyc

Dziś Francuzi z dumą spoglądają w stronę Florydy, skąd za chwilę wystartuje misja Artemis I mająca na celu powrót człowieka na Księżyc, a ja wspominam jedno z największych tłumaczeniowych wyzwań.

Wielki wkład w cały program miała Europejska Agencja Kosmiczna, ESA, której siedziba znajduje się w Paryżu, a kosmodrom mieści się w Gujanie Francuskiej. Zaś Centrum Kosmiczne CNES w Tuluzie nadzoruje wszystkie operacje statku dostawczego obsługującego Międzynarodową Stację Kosmiczną.

I właśnie w Tuluzie znajduje się Cité de l’Espace, miasteczko przestrzeni kosmicznej. To połączenie muzeum i centrum nauki i rozrywki dla dzieci i nie tylko. Podczas mojej ostatniej podróży do Francji udało mi się odwiedzić to miejsce.

Już przed wjazdem widzimy ogromną rakietę Arianne, która wyniosła w kosmos niejednego satelitę. Przed nielegalnym parkowaniem chodniki chronione są przez ogromne kamienie, niestety nie są to przybysze z kosmosu, ale właśnie takie ma się wrażenie.

Cały kompleks składa się z budynku głównego, parku, stref odpoczynku i kina. Zwiedzenie zaczynamy właśnie od obecnych misji. Możemy zasiąść w fotelu statku Dragon Crew wyprodukowanego przez należącą do Elona Muska firmę Space X.

Poznajemy kosmonautów np. Thomasa Pesquet, który był 2 razy w kosmosie i skąd umieszczał na swoim Instagramie przecudne zdjęcia Ziemi. Mnóstwo informacji, mnóstwo ciekawostek.  

Wchodzimy do pomieszczenia, które jest wyobrażeniem przyszłego miasteczka na Księżycu. Poznajemy różne aspekty życia tamże. Dzieci mogą się zabawić w zbieranie księżycowych kamieni i dowiedzieć, dlaczego astronauci nie podnosili ich rękoma, tylko przy pomocy siatek na patyku.

Oglądamy kolejne piętra, nieco historii i wiele ciekawostek, jak np. kombinezon, w który ubrane były psy wysłane w kosmos przed człowiekiem. I wiedzy praktycznej na temat satelitów i ich roli w naszym codziennym życiu.

Potem odkrywamy wyzwania: powrót na księżyc i lot na Marsa.

Park to przede wszystkim przestrzeń, un espace. To replika Międzynarodowej Stacji Kosmicznej MIR, to potężna Ariane, to model naszego Układu Słonecznego, to skala naszej mizerności w kosmosie: na pierwszej planszy (lustro) widzimy siebie, kolejna to zdjęcie z odległości 101 , czyli 100 metrów , a potem 102, 103…

Na placu mającym przypominać powierzchnię Marsa, mamy okazję przyjrzeć się przeróżnym łazikom, zobaczyć jak się poruszają, czym się różnią, do czego są zdolne.

No i kino, nie pamiętam czy 3 czy 5 D. I Planetarium. I warsztaty. I sklepik.

Wizyta w miasteczku to było 6 godzin jednego z najtrudniejszych tłumaczeń w moim życiu. Na szczęście odbiorca, czyli mój mąż, był bardzo wyrozumiały, gdy kolejny raz mówiłam, że „to coś, co tu widzisz, przychodzi do tego o tu i razem powstaje takie coś jak tutaj”. Doprawdy, bardzo profesjonalne, ale i tak jestem dumna 😊

Błędy w tłumaczeniu

Były, są i będą.

W ostatnich dniach zastanawiamy się, jak to jest z tą rtęcią w Odrze: jest czy jej nie ma. I tłumaczenie odgrywa w tej kwestii kluczową rolę. Po kolei.
1. Piątek, 12 sierpnia. Marszałkini województwa lubuskiego Elżbieta Anna Polak pisze na Twitterze: „Axel Vogel minister rolnictwa i środowiska landu Brandenburgia w bezpośredniej rozmowie ze mną potwierdził, że stężenie rtęci w Odrze było tak wysokie, że nie można było określić skali„.


Już wtedy zadałam sobie pytanie: czy podczas rozmowy online był obecny tłumacz? Zwykle UM w Zielonej Górze współpracuje z bardzo dobrymi tłumaczami, ale jak było wtedy – nie wiem.

2. Niedziela, 14 sierpnia. Podczas konferencji prasowej dziennikarz TVP zadał po polsku pytanie: „Ja mam pytanie do pana ministra, chciałem zapytać… Ponieważ marszałek województwa lubuskiego napisała na Twitterze, że w bezpośredniej rozmowie z panem… Że pan potwierdził jej osobiście, że stężenie rtęci było tak wysokie, że nie można było określić skali. Czy pan wypowiedział takie słowa? Na jakiej podstawie?„
Tymczasem tłumacz języka niemieckiego nie użył słowa „rtęć”, przeformułował to pytanie i zapytał, czy woda była żrąca. Potem powiedział coś bezpośrednio do ministra Vogla. Minister odpowiedział, że nie, nic takiego nie mówił.

3. Media podchwyciły temat, że żadnej rtęci nie ma i nie było (bo przecież minister tak powiedział).

4. Marszałkini Polak została oskarżona o kłamstwo, bo przecież pisała o rtęci, a minister stwierdził, że nic takiego nie mówił.

Niektórzy dziennikarze przysłuchali się raz jeszcze tej konferencji i wyłapali błąd. „Tłumacz na konfie pyta niemieckiego ministra Vogla nie o jego wypowiedź o rtęci w odrze tylko o żrącą wodę w rzece. Vogel mówi, że nie zna takiej swojej wypowiedzi. Istotnie o żrącej wodzie w Odrze nie mówił. Bo mówił że w jednej próbce stwierdzono rtęć„.

Źródło

Marszałkini Polak – nom omen – tłumaczy się od wielu godzin, że nie kłamała. Minister Vogel jest oburzony, czego wyraz daje na Twiterze.

Źródło

A wszystko przez tłumacza.

Ta historia pokazuje, jak wielką odpowiedzialność ponoszą tłumacze. Jak wspomniałam, nie wiem, kim jest ów tłumacz, jakie ma kwalifikacje, doświadczenie. Tylko tłumacze przysięgli muszą zdać egzamin, by móc wykonywać ten zawód (choć jest całe grono tłumaczy przysięgłych, którzy egzaminu nie zadawali, bo uzyskali uprawnienia na podstawie wcześniejszych przepisów). Cała reszta tłumaczy nie legitymuje się (nie musi) niczym: ani dyplomem ukończenia studiów czy kursów, ani doświadczeniem, ani przynależnością do organizacji zawodowych. Deklarują jedynie, że znają język.
A to zdecydowanie za mało, by tłumaczyć.

Znajomość języka to dopiero wstęp. To jak umiejętność ruszania samochodem. Dużo, ale za mało, by pojechać autem na wakacje.  

Tłumaczenie ustne to przede wszystkim brak czasu na zastanawianie się, na jakąkolwiek refleksję. To odruch. To decyzja, głównie o wyborze słów, podejmowana w ułamku sekundy. To brak możliwości konsultacji i korekty. To brak innej osoby, która spojrzy świeżym okiem i wyłapie ewentualne błędy.

Organizator konferencji powinien przede wszystkim starannie wybrać tłumacza. Mieć listę zaufanych i sprawdzonych tłumaczy. Jeśli nie ma, zwrócić się do kogoś, kto poleci sprawdzonego i zaufanego tłumacza. A potem pomóc tłumaczowi w przygotowaniu.

Co może zrobić tłumacz ustny w takiej sytuacji jak owa konferencja?

  1. Przede wszystkim, powinien zapytać, czego będzie dotyczyła konferencja i podjąć decyzję, czy jest w stanie tłumaczyć, czy nie. Nie wolno brać się za tematykę, której nie znamy zwłaszcza w takim kontekście (specjalistyczny temat, głośna sprawa, telewizja).
  2. Powinien się przygotować. Przeczytać dostępne informacje na dany temat, poprosić o projekty wystąpień.
  3. Jeśli to możliwe, ustalić z mówcami sposób tłumaczenia. Nie każdy ma doświadczenie „bycia tłumaczonym” i czasem mówcy mówią zbyt szybko, nie robią przerw itp. Warto ustalić, czy tłumaczenie będzie po całej wypowiedzi (konieczność robienia notatek!) czy po 1 lub 2 zdaniach.
  4. Ustawić się tak, aby dobrze słyszeć i być słyszanym. Jeśli tłumaczy „na ucho” osobie obcojęzycznej, musi znajdować się w pobliżu tej osoby, jeśli do mikrofonu – musi on być na stojaku, żeby tłumacz miał wolne ręce (notatki).
  5. Gdy pada zdanie, którego sensu tłumacz nie rozumie (albo nie do końca rozumie), wszystko, co może zrobić to poprosić o powtórzenie lub przeformułowanie. Daje to czas, chwilę na zastanowienie się, na zrozumienie i wypowiedzenie właściwego tłumaczenia.
  6. A gdy pada słowo, którego znaczenie w języku obcym jest tłumaczowi nieznane, może spróbować opisać to słowo.  

Czy tłumacz nie znał słowa „rtęć”? Jeśli nie, to ewidentnie nie przygotował się. Może znał, ale konferencja to stres, a w stresie często zapominamy najprostszych rzeczy. Może tłumacz nie miał doświadczenia w tłumaczeniu przed kamerami. Trudno powiedzieć. Skoro po przetłumaczeniu pytania próbował coś dopowiedzieć ministrowi znaczy, że wiedział, że jego tłumaczenie jest dalekie od ideału. Czy sprawę da się odkręcić? I tak, i nie. Na szczęście jest nagranie, więc możemy sami sprawdzić, o co pytał dziennikarz, co w tłumaczeniu przekazano ministrowi i co ten odpowiedział. Dobre i to. Ale słowa poszły w eter i rozpętała niepotrzebna burza.

Tu na szczęście dość szybko udało się wyłapać błąd w tłumaczeniu. Ale w słowie pisanym często błędy chowają się latami, zanim ktoś je zauważy. Czasem zaczynają żyć swoim życiem. Ale to opowieść na inna okazję.

Wakacje tłumacza

Można banalnie stwierdzić, że tłumaczem się jest, a nie bywa, i że praca towarzyszy nam zawsze, nawet podczas wakacji. Zwłaszcza, jeśli spędza się je w kraju, gdzie głównym językiem jest ten, z którego tłumacz tłumaczy.

Czyli mówiąc wprost – pojechałam do Francji 😊

Artykuł 14 Ustawy o zawodzie tłumacza przysięgłego mówi, że tłumacz przysięgły zobowiązany jest do doskonalenia kwalifikacji zawodowych. Są kraje, jak np. Francja, gdzie tłumacze muszą co rok udowodnić, że odbyli wymaganą liczbę godzin szkoleń. W Polsce na zapisie ustawy obowiązek się kończy.

Podstawowym narzędziem tłumacza jest znajomość języka, a każdy język żywy się zmienia. Niektóre słowa wypadają z obiegu, pojawiają się nowe. Zmienia się też gramatyka. Kontakt z językiem jest zatem niezwykle ważny dla tłumacza.

Wakacje to czas relaksu, zatem ta nauka językowych nowinek nie odbywa się w sali lekcyjnej, a podczas naturalnych kontaktów. Przyjemniej, autentyczniej. Ale tłumacze są dociekliwi, szukają dziury w całym.  I tak, nawet podczas wypoczynku, ciągle sprawdzam napotkane nowe słowa, doszukuję się nowych znaczeń itp.

Kolejny raz przekonuję się, ile tzw. rejestrów i specjalizacji ma każdy język. Na co dzień tłumaczę dokumenty urzędowe czy sądowe, spotkania biznesowe czy u notariuszy. Tak więc, gdy trafiam na rozmowę kilkulatków to wymiękam 😊Albo gdy przewodnik mówi z regionalnym akcentem…  

Region, w którym przebywaliśmy, obfituje w winnice, zatem nie udało się uciec od tej tematyki. Zwiedziliśmy kilka winnic, spędziliśmy trochę czasu na rozmowach z winiarzami, zwiedziliśmy jedno winiarskie muzeum. Powoli dziedzina ta staje się dla mnie coraz bardziej znana, mam też pierwsze „winne” tłumaczenia na koncie. Niemniej, jeszcze wiele do nauki przede mną.

Z wakacji wracam pełna wrażeń, ale też chwilowych zwątpień – jeszcze tyle słów do nauki! Ale może właśnie to jest w tym wszystkim najpiękniejsze. Nauka języka to nieustająca przygoda. Czasem wystarczy znajomość kilku słów, a czasem znajomość tysięcy nie oddadzą tego, co ktoś chciał przekazać.

Ech, a teraz czas wracać do pracy. Od jutra potężne zlecenie, sądowo-policyjne. Czyli coś, co lubię najbardziej.