Ala ma kota i tłumacz ma kota.

No, większość.

I nie zawsze jest to futrzak.

Często jest CAT, czyli program z rodziny computer-assisted translation (tłumaczenie wspomagane komputerowo).

Nie, to nie jest translator.

Translator „tłumaczy”. Chyba każdy miał już do czynienia z Google translator czy innym programem, jest ich wiele. Wpisujemy tekst w jednym języku (tzw. źródłowym), wybieramy język, na który chcemy przetłumaczyć tekst (tzw. język docelowy), klikamy enter i gotowe.

Program wspomagający tłumaczenie, jak sama nazwa mówi, wspomaga (pomaga, ułatwia, wspiera), ale nic za tłumacza nie robi. I jak każdego kota tak i CAT-a trzeba najpierw „nakarmić”.

CAT-y to zbiór najczęściej zdań w języku źródłowym i docelowym. Podczas tłumaczenia tekstu program podświetla zdanie po zdaniu, tłumacz wpisuje tłumaczenie, a program to zapamiętuje. Gdy następnym razem, za tydzień,  miesiąc, dwa lata tłumacz trafi na podobne zdanie (nie musi być identyczne), program podpowie tłumaczenie tego fragmentu podane przez tłumacza kiedyś tam. Nie ma potrzeby przekopywać wszystkich dysków w poszukiwaniu tekstu, w którym dane zdanie wystąpiło.

Czy jest to bardzo pomocne?

W przypadku tłumaczenia literatury – (raczej) nie. Każda książka jest inna. Nawet jeśli program podpowie, że gdzieś wcześniej zdanie „Co to za zupa” przetłumaczyłam „C’est quoi cette soupe?”, nie oznacza to, że kilkadziesiąt stron dalej, w innym kontekście (sytuacji, w której padło dane zdanie) przetłumaczę to tak samo. Jedyne co, to program podpowiada zdanie po zdaniu i ryzyko pominięcia jakiegoś fragmentu jest znikome.

W przypadku tłumaczenia dokumentów powtarzalnych – jak najbardziej! Każde pełnomocnictwo, umowa sprzedaży mieszkania czy pozew o rozwód zawiera stałe zwroty, czy wręcz fragmenty. Program pozwala jednym kliknięciem przenieść dane jak nazwiska, daty czy numery, a w nich o pomyłkę najłatwiej.

I wiele innych zalet.

Minusy? Dobry program jest drogi. Na szczęście chyba każdy (nie wiem, wszystkich nie sprawdzałam) ma wersję demo lub trial. Można wypróbować i przekonać się na własnej skórze, czy to jest coś dla nas.

A dlaczego piszę dziś o tym? Ano dlatego, że ponoć dziś jest dzień kota 😊

Wszystkiego najlepszego drogie CAT-y! Niech Wam nasze dyski przyjazne będą, niech Wam smakują nasze tłumaczenia, a obsługa (czyli my, tłumacze) zawsze w gotowości.

W życiu każdego człowieka może się zdarzyć konieczność udzielenia pełnomocnictwa. Wszystko uzgodnione do zakupu mieszkania, a jeden z kupujących / sprzedających zachorował, wyjechał na dłużej, utknął gdzieś na dłużej. A druga strona nie chce czekać…I wtedy rozwiązaniem jest udzielenie pełnomocnictwa.

Wielokrotnie miałam do czynienia z sytuacją, gdy polski notariusz przedstawiał wzór pełnomocnictwa, które miało zostać udzielone za granicą. Treść oczywiście jest po polsku, zatem należy ją przetłumaczyć na język obcy. Następnie zagraniczny notariusz ubiera ten tekst w formę właściwą dla danego kraju. Teraz cały dokument należy znowu przetłumaczyć na język polski.

Co może pójść nie tak?

Skorzystanie z usług tłumacza dopiero na ostatnim etapie.

Otrzymałam niedawno do tłumaczenia dokument podpisany przed notariuszem francuskim, którego treść była co najmniej dziwna. Zdania były nielogiczne, urwane, z powtarzającymi się fragmentami. Uczestnicy postępowania byli raz nazywani w jeden sposób, raz w inny. Numer NIP nie był podany, za to przy numerze KRS był ewidentnie NIP. I tak dalej.

Przetłumaczyłam jak umiałam najlepiej, w niektórych miejscach dodając przypisy. Po otrzymaniu dokumentu klient zadzwonił z pytaniami i sugestią, czy mogę zmienić tłumaczenie tak, aby było zgodne z pierwotną polską wersją tego dokumentu. Po otrzymaniu polskiej wersji zorientowałam się,  jak bardzo różni się ona od tego, co zostało podpisane przed notariuszem francuskim.

Gdzie jest winny?

Google translator.

Tak. Strona polska, chcąc ułatwić pracę francuskiemu notariuszowi, przetłumaczyła translatorem treść dokumentu. Translator słabo radzi sobie z długimi, zawiłymi zdaniami. To on przetłumaczył raz Krajowy Rejestr Sądowy jako „Registre judiciaire national”, a raz jako „Registre national des tribunaux”. To on zwrot „oświadcza, że obejmuje udziały” przetłumaczył „informuje, że ma zamiar wziąć akcje”.

Klient był zdziwiony. Myślał, że notariusz francuski sprawdzi tekst i poprawi ewentualne usterki. Tymczasem notariusz francuski nie zrobił dosłownie nic. Dlaczego? Bo myślał, że właśnie tak ma być. Notariusz francuski nie wie, że w polskiej spółce z o.o. nie ma akcji tylko udziały, bo i skąd. Nie musi się znać na systemach prawych wszystkich krajów.

Za chwilę będę tłumaczyć podobny dokument, ale tym razem to ja przetłumaczyłam wzór pełnomocnictwa z języka polskiego na francuski. I też wyłapałam parę pułapek: pełnomocnictwo jest potrzebne do zawarcia umowy sprzedaży nieruchomości, a umowa przedwstępna została zawarta w „tutejszej” kancelarii notarialnej – czyli której?

Tak, translatory są coraz lepsze, coraz lepiej radzą sobie z tłumaczeniami skomplikowanych terminów. Tak, pisząc list do znajomej Francuzki spokojnie możemy wykorzystać „gugla”. Kiedy jednak w grę wchodzą pieniądze albo poważne konsekwencje lepiej skorzystać z usług doświadczonego tłumacza.

Tłumaczenie to nie zawsze książka, tomy akt czy niekończące się negocjacje. Czasem to… jedno słowo, góra dwa!
Pan Marcin z Winnica Saganum postanowił wypuścić wino musujące z odmiany Tauberschwarz, po polsku zwanej Karmazynem i zastanawiał się nad nazwą. Zwrócił się do mnie z pytaniem o opinię na temat nazwy „Blanc Karmazyn”. Dlaczego tak? Białe wino robione z białych winogron zwane jest „blanc de blancs”, czyli białe z białych. Ale wino białe można zrobić też z ciemnych odmian. Nazywa się wtedy „blanc de noirs”, czyli białe (dosłownie) z czarnych (bo dojrzałe czerwone odmiany z daleka wyglądają jak czarne).  I tu właśnie taka miała być sytuacja.

Pierwsze co zrobiłam, to sprawdzenie jak to z tym karmazynem jest, czy rzeczywiście właśnie tak po polsku nazywa się odmiana Tauberschwarz. No tłumacz już tak ma. Lepiej się upewnić, że klient nie popełnił żadnej literówki, nie – nom omen – nie wymieszał nazw. Przy okazji dowiedziałam się wielu ciekawych rzeczy, jak to, że winorośl może być pomnikiem przyrody (!) i że kilka takich pomników znajduje się w mojej okolicy (!!).

Następnie zaczęłam się zastanawiać nad samą propozycją „Blanc Karmazyn”. Pierwsze skojarzenia to oczywiście film „Karmazynowy przypływ”, sama barwa i to, z czym się kojarzy. Potem chwila refleksji i wysłałam panu Marcinowi odpowiedź, że – moim zdaniem – sprzeczności w nazwie nie są niczym złym, moim zdaniem wręcz odwrotnie, intrygują, przyciągają. Tak jak „blanc de noirs”. Jedyne co to nie mieszałabym języków. Moim skromnym zdaniem „blanc karmazyn” nie brzmi najlepiej. Ale – to tylko moje prywatne zdanie. Potem wysłałam jeszcze jedną wiadomość, że po tym, jak pomieliłam w ustach „blanc karmazyn” to nabiera smaku. I że nie mówię „nie”.

Obiecałam jeszcze zapytać znajomych, co sądzą o tej nazwie. Ale zasypana zleceniami – zapomniałam.

Przyszedł czerwcowy długi weekend i Dni Otwartych Piwnic Winiarskich. Obeszłam ze znajomymi kilka piwnic, w każdej stoiska 2 winiarzy, a każdy z nich oferował kilka win. I tak prawie na samym końcu, dość już zmęczona, obowiązkowo odwiedziłam winnicę Saganum, jedną z moich ulubionych. Po przywitaniu pan Marcin powiedział, że „został Biały Karmazyn”. W pierwszej chwili myślałam, że wszystkie wina wyprzedane, zostało tylko to białe „coś”. A pan Marcin pokazuje butelkę z napisem „Biały karmazyn”. I wtedy mi się przypomniała nasza wymiana wiadomości.

Oczywiście, że kupiłam!

Nie jestem wielką znawczynią win, ale jak dla mnie – wino jest wspaniałe. I bardzo się cieszę, że miałam swój mikroskopijny udział w jego powstaniu.  

Tłumacz towarzyszy swoim klientom na każdym etapie ich życia. Tłumaczymy akty urodzenia, ale też i akty zgonu. Dziś o tłumaczeniach ze śmiercią w tle.

Wszystkie moje najtrudniejsze emocjonalnie tłumaczenia związane były ze śmiercią moich klientów lub ich bliskich. Wiele razy tłumaczyłam akty zgonu, dokumenty niezbędne do przewiezienia zwłok czy uregulowania spraw spadkowych. To tylko dokumenty, niby nic, ale jednak.

Pewnego dnia do mojej kancelarii przyszła młoda kobieta z plikiem dokumentów związanych ze śmiercią jej męża. Od zgonu minęło kilka miesięcy, najcięższe emocje nieco przygasły. Przychodziła kilka razy aż pewnego dnia przyniosła teczkę, w której miały być jeszcze jakieś dokumenty i… zdjęcia z miejsca wypadku. Nie była w stanie sama ich otworzyć. Ponoć były opisane przez policję, która te zdjęcia wykonała. Zapytała, czy byłabym w stanie otworzyć tę kopertę, przejrzeć zdjęcia i przetłumaczyć opisy, gdyż szukała pewnej konkretnej informacji. Dała mi czas. Otworzyłam, przejrzałam, przetłumaczyłam.

Przez kilka lat tłumaczyłam przebieg rozprawy o nieumyślne spowodowanie śmieci nastolatka. Przygotowując się do rozprawy poszłam do sądu przejrzeć akta. Często tak robię. I w którym momencie zobaczyłam zdjęcia z prosektorium. Mój syn miał wtedy tyle samo lat… Tłumaczyłam zeznania ojca, który opowiadał o swoich przeżyciach po śmierci dziecka, o tym, jakie miał plany i marzenia. Do dziś nie wiem, jak ja to emocjonalnie udźwignęłam.

Najtrudniejsza sytuacja miała jednak miejsce, gdy musiałam komuś, kogo dobrze znałam przekazać, że lekarzom nie udało się uratować jego małżonki. „Wisiałam” na telefonie podczas całej akcji ratunkowej. Byłam w szpitalu podczas załatwiania formalności, w sanepidzie, w zakładzie pogrzebowym… Znałam tę panią. Ledwie kilka dni wcześniej pomagałam jej kupować prezenty dla wnucząt, żartowałyśmy z jej męża – mojego wieloletniego klienta. A potem z oszalałym z bólu mężem wybierałam dla niej trumnę.

W pracy nie możemy sobie pozwolić na okazywanie emocji. Często powtarzam sobie, że mnie tam nie ma, jest tylko mój głos. Ale gdy wracam do domu, mam ogromną potrzebę wyrzucenia z siebie tych wszystkich nagromadzonych emocji. Mój sposób to samotne bieganie po lesie. Zdarza się, że płaczę, głośno, ale wiem, że nikt mnie nie słyszy i że tak jest dobrze. Wracam do domu uspokojona.

Wyobraźcie sobie, że chcecie wziąć ślub. Z obcokrajowcem. W Polsce. Na co dzień rozmawiacie po klingońsku albo porozumiewacie się mieszaniną angielskiego, polskiego, klingońskiego i języka migowego. No ale ślub to sytuacja formalna, dokładnie opisana w przepisach.

Artykuł 32 ustęp 2 ustawy Prawo o aktach stanu cywilnego mówi, że „Udział biegłego lub tłumacza przy składaniu oświadczeń przewidzianych w ustawie lub w procedurze związanej z zawarciem związku małżeńskiego zapewniają osoby składające te oświadczenia lub osoby zamierzające zawrzeć małżeństwo, jeżeli nie potrafią porozumieć się z kierownikiem urzędu stanu cywilnego. Osoby zamierzające zawrzeć małżeństwo zapewniają udział biegłego lub tłumacza także wtedy, gdy świadkowie nie potrafią porozumieć się z kierownikiem urzędu stanu cywilnego”. Oznacza to, że mimo iż doskonale się z przyszłym małżonkiem nom omen dogadujecie, tłumacz i tak ma być, bo kierownik USC też musi się dogadać.

Dalsza część przepisów mówi, że jeśli tłumacz nie jest tłumaczem przysięgłym, składa oświadczenie o tym, że będzie sumiennie tłumaczył i że jest świadom odpowiedzialności karnej.

Przed wizytą w urzędzie wpisaliście w wyszukiwarkę hasła „tłumacz przysięgły klingoński” , zadzwoniliście pod kilka pierwszych numerów, które wam wyskoczyły i umówiliście się z jedną osobą, że danego dnia stawi się z wami w urzędzie. Przychodzicie, tłumacz również i tu wkracza kierownik USC – musi się upewnić, czy tłumacz rzeczywiście jest tłumaczem przysięgłym. I tu dochodzimy do sedna sprawy.

Nie ma na to jednej odpowiedzi, nie jest to określone w przepisach i każdy radzi sobie, jak może czy też jak mu się wydaje za słuszne.

Urzędnicy najczęściej pytają tłumacza o pieczęć, bo wg sporej części z nich posiadanie pieczęci równa się posiadaniu uprawnień tłumacza przysięgłego. Niby tak, ale na pieczęci jest napisane jedynie (jak u mnie): KATARZYNA FLIGIER – TŁUMACZ PRZYSIĘGŁY JĘZYKA FRANCUSKIEGO – TP/3176/05. I tyle. Żadnych danych więcej.  A sama znam co najmniej 3 Katarzyny Fligier, z czego jedna jest ze mną spokrewniona. Teoretycznie, mogłaby sobie „pożyczyć” moją pieczęć i nikt by się niczego nie domyślił. Poza tym, po wejściu w życie Ustawy o zawodzie tłumacza przysięgłego (styczeń 2005 roku), zostały zmienione pieczęci tłumacza i należało stare odesłać. Niestety, przez kilka lat jeszcze wiele osób nie dopełniło tego obowiązku, więc tłumaczenia poświadczone przez nie w tym czasie są wadliwe.

Innym sposobem jest okazanie przez tłumacza zaświadczenia o wpisie na listę tłumaczy. Ale na zaświadczeniu też widnieją  wyłącznie te same dane, co na pieczęci. No i gdyby brać zawsze ze sobą owo zaświadczenie, wydane na zwykłym papierze, po roku – dwóch byłaby z niego szmatka. Kiedyś zrobiłam sobie poświadczoną notarialnie kopię, ale dwukrotnie zdarzyło mi się, że została mi zabrana i dołączona do akt na potwierdzenie, że tłumacz biorący udział w czynności był tłumaczem przysięgłym. Wadą tego rozwiązania jest też to, że tłumacze czasem tracą uprawnienia, a zaświadczeń nie odsyła się do Ministerstwa Sprawiedliwości, więc w zasadzie w nieskończoność można by się nim posługiwać.

Ostatni sposobem, przez wielu uznawanym za najlepszy, choć też nie pozbawionym wad, jest sprawdzenie na liście tłumaczy przysięgłych dostępnej na stronie Ministerstwa Sprawiedliwości, czy wybrany przez nas tłumacz klingońskiego tam figuruje. Lista zawiera nieco więcej danych niż pieczęć i zaświadczenie, a mianowicie:

• imię i nazwisko,
• obywatelstwo;
• adres do korespondencji;
• datę nabycia uprawnień zawodowych tłumacza przysięgłego;
• oznaczenie świadectwa tłumacza przysięgłego;
• język lub języki, w zakresie których tłumacz przysięgły posiada uprawnienia do wykonywania zawodu;
• informację o uzyskanych stopniach naukowych, tytule naukowym, stopniach w zakresie sztuki oraz tytule w zakresie sztuki.

Dane te można porównać z danymi zawartymi w dowodzie osobistym, ale nowe dowody nie zawierają adresu. No i nie wszyscy tłumacze pracują w domu, więc adres nie zawsze oznacza ich adres zamieszkania. W przypadku zmiany danych, tłumacz jest zobowiązany poinformować MS w ciągu 30 dni. I znów – niektórzy tego nie robią, ale jeśli utraciliby uprawnienia, minister sam usunąłby ich z listy.

Ciężko jest przekonać urzędnika żądającego pieczęci, że istnieją inne sposoby upewnienia się, że dana osoba posiada uprawnienia tłumacza przysięgłego, ale czasem się to udaje. Jeden z notariuszy zrobił wydruk ze ww. strony, ale jej adres dołączył do treści aktu notarialnego. W ten sposób jednoznacznie wskazał, że starannie sprawdził, czy dana osoba może tłumaczyć.

Niestety, tłumaczy języka klingońskiego na liście tłumaczy nie znajdziemy, więc trzeba będzie ten problem rozwiązać inaczej, ale o tym innym razem.